Του Νίκου Αρτινού
Στην Κωνσταντινούπολη του 1955, ο Μπεχσέτ, ένας νεαρός Τούρκος εθνικιστής αρραβωνιασμένος με την Κετιμά, ερωτεύεται την Έλενα, μια όμορφη Ελληνίδα που μένει στην περιοχή του Πέρα. Ο Μπεχσέτ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην αγάπη του για την πατρίδα και στον έρωτά του. Ταυτόχρονα προκειμένου να δείξει ότι είναι πατριώτης καταδίδει στο καθεστώς τον προοδευτικό φίλο του Σουάτ ο οποίος και δολοφονείται βάναυσα. Ο Μπεχσέτ νιώθοντας ενοχές προσπαθεί να προστατεύσει την Έλενα και να διορθώσει τα λάθη που έκανε. Έτσι όμως έρχεται σε σύγκρουση με τον συντηρητικό πατέρα του καθώς και με τους πρώην φίλους του, ακραίους εθνικιστές.
Η ταινία έχει δύο επίπεδα αναγνώσεων: το πολιτικό και το ερωτικό-συναισθηματικό. Η πολιτική διάσταση των «Πληγών του Φθινοπώρου» ασχολείται με τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Πόλης κατά την διάρκεια των «Σεπτεμβριανών» του 1955. Πιστέψτε με, το φιλμ είναι σα να το έχει γυρίσει κάποιος «Ελληναράς» σκηνοθέτης ο οποίος εντέχνως μας λέει να κάνουμε «γιούρια» και να φτάσουμε στην Κόκκινη Μηλιά ξυπνώντας τον «Μαρμαρωμένο Βασιλιά»! Όμως, σκηνοθέτης είναι ο Τούρκος Τομρίς Γκιριτλίογλου ο οποίος, αν και με απλοϊκό τρόπο, παίρνει σαφώς θέση υπέρ των Ελλήνων, που τους παρουσιάζει ως φιλήσυχους πολίτες που κάνουν την δουλειά τους χωρίς να ενοχλούν κανένα.
Οι διώξεις των Ελλήνων από την Πόλη ήταν ένα καλά οργανωμένο σχέδιο των Τούρκων εθνικιστών που, εκείνη την εποχή, στόχευαν σε δύο πράγματα: στην διχοτόμηση της Κύπρου και στην «κάθαρση» της Κωνσταντινούπολης από τους «μολυσματικούς» Έλληνες. Τελικά πέτυχαν και τους δύο στόχους τους. Η διχοτόμηση έγινε με την δημιουργία του ψευδοκράτους και το υποκινούμενο πογκρόμ των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ήταν το νυστέρι της κάθαρσης…
Ο Γκιριτλίογλου παρουσιάζει τους συμπατριώτες του αδίστακτους, σκληρούς, συνωμότες, πονηρούς, δολερούς και φανατισμένους. Οι Τούρκοι εθνικιστές εκείνης της εποχής ήταν οι πρόγονοι των σημερινών Γκρίζων Λύκων.
Πριν από τα γεγονότα που οδήγησαν στον διωγμό των Ελλήνων της Πόλης κάποιοι τοποθέτησαν βόμβα στο Τουρκικό Προξενείο στη Θεσσαλονίκη, στο σπίτι δηλαδή που γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Η ταινία αφήνει να εννοηθεί ότι το συμβάν ήταν προβοκάτσια των Τούρκων. Το γεγονός εξόργισε τους Τούρκους οι οποίοι ξεχύθηκαν στους δρόμους του Πέραν λεηλατώντας, καταστρέφοντας και ρημάζοντας ζωές και περιουσίες. Η προσβολή της επίθεσης στο σπίτι του «Πατέρα των Τούρκων» (αυτό σημαίνει η λέξη «Ατατούρκ») από τους «άπιστους» Έλληνες έπρεπε να ξεπλυθεί με αίμα. Τα πλάνα των βανδαλισμών είναι συναισθηματικά φορτισμένα και ο σκηνοθέτης για να αποδείξει το στέρεο ιστορικό υπόβαθρο της ταινίας κλείνει το φιλμ με μια σειρά φωτογραφιών ντοκουμέντων που τραβήχτηκαν κατά την διάρκεια των γεγονότων. Τονίζω ξανά ότι η ταινία ασκεί δριμύτατη κριτική στην Τούρκικη πολιτική περί εθνοκάθαρσης. Το μήνυμα της ιστορίας είναι παγκόσμιο και αφορά όλους εκείνους (μεταξύ αυτών και αρκετούς Έλληνες) που ασπάζονται την «φιλοσοφία των καθαρόαιμων» και ευαγγελίζονται μια κοινωνία απαλλαγμένη από καθετί διαφορετικό.
Αν η πολιτική δομή της ταινίας είναι αρκούντως συνεκτική δεν συμβαίνει το ίδιο και με το ρομάντζο μεταξύ των δύο κεντρικών χαρακτήρων. Παρουσιάζει αφηγηματικό ενδιαφέρον χωρίς ποτέ η σχέση του Μπεχσέτ και της Έλενας να περνάει σε πρώτο πλάνο. Ο ιστορικό-πολιτικός σχολιασμός είναι αυτός που κλέβει την παράσταση.
Το φιλμ στην ουσία διηγείται την χιλιοειπωμένη ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, μόνο που αυτή τη φορά ο Ρωμαίος είναι Τούρκος και η Ιουλιέτα είναι Ελληνίδα. Τα «ερωτικά ελληνοτουρκικά» δεν είναι κάτι καινούριο για το κοινό. Το ίδιο θέμα είχε και η εξαιρετική «Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου Μπουλμέτη όπως επίσης και τα σήριαλ της δεκαετίας του 2000, «Μη μου λες αντίο» του Μανούσου Μανουσάκη και (το τούρκικο) «Τα σύνορα της αγάπης». Δύο διαφορετικοί χαρακτήρες με διαφορετικές θρησκείες και αντιλήψεις ερωτεύονται και έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους και με το κατεστημένο. Η ιστορία είναι κλισέ, οι καταστάσεις είναι μελοδραματικές και την εξέλιξη της είναι εύκολο να την μαντέψει κανείς.
Στις «Πληγές του Φθινοπώρου» οι δύο ηθοποιοί που υποδύονται τους κεντρικούς χαρακτήρες της ιστορίας αποδίδουν θαυμάσια τους ρόλους τους. Εντύπωση κάνει η πανέμορφη Μπερέν Σαάτ στον ρόλο της Έλενας η οποία συνδυάζει την αγνότητα με την εκρηκτική σεξουαλικότητα. Η μουσική της ταινίας άλλοτε ακολουθεί τα μουσικά βήματα της Ευανθίας Ρεμπούτσικα από την «Πολίτικη Κουζίνα» και άλλοτε θυμίζει έντονα τις μελωδίες του Σταμάτη Σπανουδάκη.
Πληγές του Φθινοπώρου (Guz Sancisi, 2009)
Σκηνοθεσία: Τομρίς Γκιριτλίογλου
Ηθοποιοί: Μουράτ Γιλντιρίμ, Μπερέν Σαάτ, Οκάν Γιαλαμπίκ
Διάρκεια: 112΄