Του Νίκου Αρτινού
Στην αμερικανική μεθόριο, στα τέλη του 19ου αιώνα, η 14χρονη Μάτι Ρος, μετά την δολοφονία του πατέρα της, μεταβαίνει στο Αρκάνσας με σκοπό να εντοπίσει τον υπαίτιο Τομ Τσέινι. Εκεί, επιχειρεί να προσλάβει τον μέθυσο, αλλά αποτελεσματικό, ομοσπονδιακό αστυνόμο Ρούστερ Κόγκμπερν για να την βοηθήσει στην αναζήτηση και καταδίωξη του δολοφόνου. Ο Κόγκμπερν, παρά τις επιφυλάξεις του, δέχεται την πρόταση. Το παράταιρο ζευγάρι ξεκινά ένα ταξίδι σε άγριες και επικίνδυνες περιοχές, ενώ στην παρέα τους προστίθεται και ο Τεξανός ομοσπονδιακός αστυνόμος Λα Μπεφ, οποίος καταδιώκει τον Τσέινι για τους δικούς του λόγους…
Το «Αληθινό Θράσος» (ο ελληνικός τίτλος ατύχησε στην μετάφραση αφού «True Grit» σημαίνει «αληθινό θάρρος ανυποχώρητο μπροστά στον κίνδυνο) των Αφων Κοέν, αναπαράγει το παρακμιακό ύφος των γουέστερν, έτσι όπως εξελίχθηκε το είδος, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ενώ η ταινία χαρακτηρίζεται από τα ηρωικά στερεότυπα που καθιερώθηκαν μέσα από την εξέλιξη του είδους, παράλληλα αποπνέει μια αίσθηση επικήδειου λόγου!
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «Αληθινό Θράσος» είναι ένα καθαρόαιμο γουέστερν, αφού αναπαράγει όλα τα χαρακτηριστικά του είδους. Οι σκληροτράχηλοι πιονέροι της Άγριας Δύσης, οι φανφαρόνοι πιστολέρος, ο κώδικας τιμής που επιβάλλει «αντρίκειο» ξεκαθάρισμα λογαριασμών μέσω των εξάσφαιρων, τα open space τοπία της αμερικανικής μεθορίου, που δημιουργούν κλειστοφοβικές αντιλήψεις και παρωπίδες στον τρόπο σκέψης, ενώ παράλληλα παράγει έντιμους άνδρες (και γυναίκες!), είναι στοιχεία που μπορείς να βρεις σε οποιοδήποτε γουέστερν του Χάουαρντ Χοκς, του Άντονι Μαν, του Τζον Φορντ, ακόμα και του, αιματηρά ρεαλιστή, Σαμ Πέκινπα.
Επίσης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «Αληθινό Θράσος» (δεν) είναι remake της ομότιτλης κλασικής ταινίας γουέστερν του Χένρι Χάθαγουεϊ του 1969, για την οποία ο Τζον Γουέιν κέρδισε το Όσκαρ ερμηνείας Α΄ ανδρικού ρόλου στις βραβεύσεις της Ακαδημίας του 1970. Δικαίως θα αναρωτηθείτε, πως μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού και τα δύο φιλμ βασίζονται στην ίδια νουβέλα του συγγραφέα Τσαρλς Πόρτις…
Και όμως, οι δύο ταινίες δεν έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους, παρόλο που περιγράφουν τα ίδια γεγονότα στο ίδιο «γουέστερν χωροχρονικό σύμπαν». Σ΄ αυτό το σημείο, εντοπίζεται η σκηνοθετική οξυδέρκεια των ανατρεπτικών Αφων Κοέν. Οι δύο Εβραίοι λειτουργούν με απόλυτο σεβασμό πάνω στα κινηματογραφικά είδη, όμως ο τρόπος που περιγράφουν την ιστορία, είναι ιδιαίτερος και μοναδικός. Είναι σα να χτίζουν ένα νέο υπό-είδος, που βασίζεται στις κλασικές ειδολογικές κινηματογραφικές νόρμες, και που αυθαίρετα θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «Κοενικό σινεμά». Υπ’ αυτή την έννοια, το «Αληθινό Θράσος» είναι ένα «Κοενικό» γουέστερν, όπως το βραβευμένο «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους» ήταν ένα «Κοενικό» περιπετειώδες νέο νουάρ γουέστερν που ανέτρεπε τις συμβάσεις… ακολουθώντας τες!
Αναφορικά με το «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους», η ανατροπή και η υπονόμευση των ειδολογικών συμβάσεων, ήρθε είκοσι λεπτά πριν το τέλος της ταινίας όταν οι Αφοι Κοέν «σκότωναν» τον κεντρικό χαρακτήρα και ήρωα της ταινίας. Και μάλιστα off camera! Εξοργιστικό! Παρόλα αυτά ιδιοφυές, αφού με αυτή την σεναριακή τους ανατροπή, επαναφέρουν τον θεατή στην σκληρή πραγματικότητα, αποπροσανατολίζοντάς τον εντελώς. Ομολογώ ότι τότε (το 2008) έφυγα από την αίθουσα θυμωμένος και εκνευρισμένος με το «παιχνίδι» που έπαιξαν οι Αφοι Κοέν.
Στην περίπτωση του «Αληθινού Θράσους», η κεντρική ιδέα της ιστορίας συνοψίζεται στην ανθρώπινη επιμονή και στη ματαιότητα που τη συνοδεύει. Η 14χρονη Χάτι επιμένει να θέλει να εκδικηθεί την δολοφονία του πατέρα της, γιατί «έτσι πρέπει». Η εκδίκηση είναι ο τρόπος για να αποκατασταθεί η πρότερη κατάσταση των πραγμάτων. Έτσι νομίζει.
Η ιδέα της εκδίκησης «σφηνώνεται» για τα καλά στο «αγύριστο» κεφάλι της. Η ιδέα είναι πιο ισχυρή από το συναίσθημα. Οι κινήσεις της, από την αρχή της ταινίας είναι ψυχρές, πολύ καλά μελετημένες, υπολογισμένες με ακρίβεια, χωρίς συναίσθημα. Θαυμάστε την ψυχραιμία της και την επιμονή της, στη σκηνή όπου παζαρεύει ατάραχη με έναν απηυδισμένο έμπορο, την πώληση των αλόγων του νεκρού πατέρα της. Τα σφιγμένα χείλη της και το ανέκφραστο πρόσωπό της δείχνουν την αποφασιστικότητά της να πετύχει, πάση θυσία, τον στόχο της. Αυτή η αποφασιστικότητα συμπαρασύρει όλους στο πέρασμά της. Ακόμα και τον αδιάφορο και άξεστο μέθυσο ομοσπονδιακό αστυνόμο Ρούστερ Κόγκμπερν (στον ρόλο ο Τζεφ Μπρίτζες), ο οποίος, αφού θήτευσε πολλά χρόνια στην παρανομία, αποφάσισε να περάσει στην πλευρά του νόμου, κυνηγώντας χωρίς οίκτο, τους πρώην συναδέρφους του. Ακόμα και αυτός παρασύρεται από την τρομερή επιμονή της Μάτι. Εκπλήσσεται από την αποφασιστικότητά της και παραδίδεται σ’ αυτή. Η Μάτι, προκειμένου να πετύχει τον στόχο της, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, δεν διστάζει να αναιρέσει την στήριξή της στον Κόγκμπερν και να βοηθήσει τον φιγουρατζή Τεξανό ομοσπονδιακό Λα Μπεφ (τον υποδύεται ο Ματ Ντέιμον). Η δύναμη της αποφασιστικότητας βασίζεται σε μια αρρωστημένη εμμονή στα «πρέπει». Κάποιος που κάνει κακό, πρέπει να τιμωρείται. Τελεία και παύλα! Δεν έχει σημασία αν χαθούν και μερικές ανθρώπινες ζωές στην πορεία. Δεν πειράζει, αν υπάρχουν «παράπλευρες απώλειες». Άλλωστε, η αποδοχή των «παράπλευρων απωλειών» ως ατομική και, κατ’ επέκταση, ως εθνική φιλοσοφία, συνέβαλε στη δημιουργία της σύγχρονης Pax Americana.
Αυτές οι «παράπλευρες» αναγνώσεις της ταινίας χτίζονται πάνω σε μια εναλλακτική ειδολογική αισθητική, που περιλαμβάνει λιτές, γκρίζες εικόνες, ωραίες σκηνές δράσης καθώς και ένα δηλητηριώδες ειρωνικό χιούμορ, που εκθέτει τους ήρωες και τα «πιστεύω» τους. Το φιλμ αποτελεί ένα επιμύθιο για τους πιονέρους της Άγριας Δύσης, που, ενώ κάποτε ήταν πρωταγωνιστές, στο τέλος της ταινίας, καταλήγουν να είναι αξιοπερίεργα κατάλοιπα (σαν τα πλάσματα ενός τσίρκου), ενός κόσμου που πέθανε. Οι Κοέν ειρωνεύονται τους ήρωες των γουέστερν με έναν ελεγειακό τρόπο. Ακόμα και στις σκηνές δράσης ο θεατής διακρίνει μια υποχθόνια ειρωνεία. Ειδικά στη σκηνή, κάπου προς το φινάλε, όπου ο Τζεφ Μπρίτζες εφορμά με το άλογό του ενάντια σε τέσσερις έφιππους παράνομους, οι οποίοι και αυτοί κατευθύνονται εναντίον του, πυροβολώντας μανιασμένα. Η σκηνή μου θύμισε κονταρομαχία ιπποτών του μεσαίωνα. Αυτό, από μόνο του είναι μια ειρωνεία, αφού οι καου-μπόυς του «Αληθινού Θράσους», μόνο για ιππότες δε μοιάζουν. Είναι βρώμικοι και ταλαίπωροι, άνθρωποι που επιμένουν να ακολουθούν ένα τρόπο ζωής και έναν άγραφο κώδικα τιμής που δεν οδηγεί πουθενά.
Η επιλογή του καστ κρίνεται άκρως επιτυχημένη. Η ηθοποιός που κλέβει την παράσταση είναι η 15χρονη Χέιλι Στάνφιλντ, η οποία επελέγη από τους Αφους Κοέν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, αφού οι δύο σκηνοθέτες, πριν από την Χέιλι, πέρασαν από οντισιόν πολλές ακόμα υποψήφιες. Το «Αληθινό Θράσος» είναι το κινηματογραφικό της ντεμπούτο και η ερμηνεία της στον ρόλο της Μάτι είναι δυνατή, συγκρατημένη, λιτή και συνάμα εντυπωσιακή. Ο Τζεφ Μπρίτζες ο οποίος, είναι ένας ηθοποιός με ιδιαίτερη βαρύτητα και πλούσια ιστορία. Στο «Αληθινό Θράσος» συνεργάζεται για δεύτερη φορά με τους Κοέν. Η πρώτη τους συνεργασία ήταν στο φιλμ «The Big Lebowski» (1998). Ο Ματ Ντέιμον δίνει επίσης την δική του εξαιρετική ερμηνεία στο ρόλο του Τεξανού Λα Μπεφ, ενώ σε μικρότερες, αλλά εξίσου σημαντικές, εμφανίσεις είναι ιδανικοί, οι Τζος Μπρόλιν-στο ρόλο του φονιά Τομ Τσέινι-και Μπάρι Πέπερ-στο ρόλο του αρχισυμμορίτη Λάκι Νεντ.
Αληθινό Θράσος – True Grit (2010)
Σκηνοθεσία : Τζόελ και Ίθαν Κοέν
Πρωταγωνιστούν: Τζεφ Μπρίτζες, Ματ Ντέιμον, Τζος Μπρόλιν, Χέιλι Στάινφελντ, Μπάρι Πέπερ
Διάρκεια: 110΄