Η κινηματογραφική παραγωγή Sacco and Vanzetti που ενέπνευσε ιστορικούς και ανθρώπους της τέχνης, προτείνεται από τον σύλλογο φίλων μουσικής Ennio Morricone για τα δυο αριστουργηματικά μουσικά θέματα του μαέστρου.
Για όσους δεν τα γνωρίζουν και δεν τα έχουν ακούσει είναι τα εξής:
- “La balada di Sacco and Vanzetti, Joan Baez”
- “Here’s to you”
Ο Γιώργος Χαρωνίτης με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας σε DVD το 2004, έγραψε το παρακάτω άρθρο για το περιοδικό «Jazz & Τζαζ» (τεύχος 132):
Η καλλιτεχνική αξία μιας παλιάς ταινίας μετριέται και από το κατά πόσον στέκεται (αισθητικά ή κοινωνικά) στο κάθε παρόν. Αυτό το φιλμ κατά την γνώμη μου διαθέτει μια διαρκή επικαιρότητα – άρα έχει όλες αυτές τις αναγωγές που χρειάζονται για να κάνουν τον σημερινό θεατή να νιώσει άνετα απέναντί του. Και άλλα στοιχεία, φυσικά… Η ταινία “Sacco & Vanzetti” του Giuliano Montaldo είναι, κατά την γνώμη μου, ένα από τα καλύτερα πολιτικά θρίλερ όλων των εποχών. Η restoration του φιλμ έχει γίνει πρόσφατα – καθώς, νομίζω, ότι για χρόνια ολόκληρα ήταν ψιλοκατεστραμμένη και, φυσικά, εκτός κυκλοφορίας. Γυρισμένη στις αρχές των seventies, ιταλικής παραγωγής και ξεκάθαρα αριστερών προδιαγραφών, η ταινία φαίνεται να διαθέτει όλα αυτά τα ιδεολογικά «μειονεκτήματα» που εγώ τα θεωρώ πλεονεκτήματα! Το στόρι είναι λίγο-πολύ γνωστό και έχει απασχολήσει την ιστορία και την τέχνη πάρα πολλές φορές. Έχει να κάνει με την δίωξη και την τελική εκτέλεση δυο Ιταλών αριστερών μεταναστών στην Αμερική της «εποχής της τζαζ» – αλλά και της έντονης ξενοφοβίας και αντικομμουνιστικής υστερίας… Στην ταινία η υπόθεση «στήνεται» καθώς δυο Ιταλοί αριστεροί ριζοσπάστες (που μπορούν να χαρακτηρίζονται ως «αναρχικοί», «τρομοκράτες» κ.ο.κ.) κατηγορούνται για μια καθαρά εγκληματική ενέργεια (διπλή ανθρωποκτονία και ένοπλη ληστεία)… Το πολιτικό κλίμα: αντικομμουνιστική υστερία συνδυασμένη με ξενοφοβία, «η Αμερική στους Αμερικάνους» (όπως η Ελλάδα στους Έλληνες, ίσως)… Το πλαίσιο: δικαστής και μάρτυρες «μιλημένοι», ένορκοι εγκάθετοι και με δεδομένο ότι οι κατηγορίες δεν στέκουν στην αποδεικτική διαδικασία, το πράγμα αρχίζει να καταρρέει. Όμως ο Bartolomeo Vanzetti (δηλαδή ο Gian-Maria Volonte) ψυλλιάζεται τις πραγματικές (πολιτικές) διαστάσεις της υπόθεσης: οι απελάσεις κοστίζουν ποικιλοτρόπως, ενώ μια «παραδειγματική» δίκη – και τιμωρία – είναι το ζητούμενο σε μια πολυεθνική (ή μάλλον πολυπολιτισμική) κοινωνία… Γάλλοι, Άγγλοι, Ιρλανδοί, Ιταλοί, Έλληνες, Πορτογάλοι – είναι η πολυεθνική κοινότητα της Βοστώνης… Σύμφωνα με τον εισαγγελέα, «Ιταλοί, Έλληνες, Πολωνοί, Πορτορικανοί, Χιλιανοί κάνουν θλιβερές προσπάθειες να ριζώσουν σε μια ανώτερη χώρα…». Τελικά, οι Sacco & Vanzetti καταδικάζονται σε θάνατο – παρά την διεθνή υποστήριξη (διαδηλώσεις, υπεράσπιση, ανακάλυψη πραγματικών ενόχων) και εκτελούνται στην ηλεκτρική καρέκλα (σε μια υπόθεση που κρατάει από το 1920 ως το 1927)… Παραβλέποντας οτιδήποτε «ιδεολογικό» ή «προπαγανδιστικό» στην ταινία, έχουμε ένα έξοχο γύρισμα που συνδυάζει το ντοκουμενταρίστικο με την δράση (σε κλειστό χώρο, στην αίθουσα του δικαστηρίου) ενώ και οι ερμηνείες είναι πάνω από το εξαίρετο. Ο Gian Maria Volonte (γνωστός πρωταγωνιστής του Sergio Leone) και γνωστός στρατευμένος αριστερός (Italian style), βρίσκει μια θαυμάσια ευκαιρία να «αποτινάξει» από πάνω του την «βρώμικη» διασημότητα που του έδωσαν το “Fistful of Dollars” και το “For A Few Dollars More”! Γνώμη μου: ό,τι έχει παίξει ο Volonte διαθέτει μεγάλη αξία… Φυσικά, υπέροχη είναι και η ερμηνεία του Riccardo Cucciolla – όμως η βαρύτητα των αρετών του φιλμ είναι η συνοχή της πλοκής του (και το γεγονός ότι δεν φαίνεται παρωχημένο, παρά την έκδηλη «ιταλοσύνη» του…) Ο Ennio Morricone έχει γράψει εδώ ένα από τα καλύτερα σάουντρακ – μόνο που ο σκηνοθέτης δεν το χρησιμοποιεί πλήρως και επωφελώς. Φαίνεται ότι ο λόγος και η εικόνα έχουν μεγαλύτερη αξία για το «μήνυμα». Έτσι, αν θέλετε να απολαύσετε ξεχωριστά τη μουσική (που περιέχει υπέροχα θέματα όπως “Speranza di Liberta”, “La balata di Sacco e Vanzetti με την Joan Baez και λιγότερο το σουξέ “Here’s To You” – που διασκευάστηκε και στη χώρα μας, επί χούντας, και το τραγούδησε ο Πασχάλης ως «Ευχές για σας, Νικόλα και Μπαρτ…»), αγοράστε και το CD…
Σάκο και Βανζέτι (Sacco e Vanzetti, 1971)
Σκηνοθεσία: Τζουλιάνο Μοντάλντο
Ηθοποιοί: Τζιάν Μαρία Βολοντέ, Ρικάρντο Κουτσιόλα, Μίλο Ο’Σι, Σίριλ Κιούζακ, Ροζάνα Φρατέλο
Διάρκεια: 120΄