Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών: ένα μεγάλο πανηγυράκι ή μια θαυμαστή ισορροπία;

Του Νίκου Αρτινού

Αυτές τις ημέρες διεξάγεται στην Γαλλία το 72ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών (οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Τρίτη 14 Μαΐου και θα τελειώσουν το Σάββατο 25 Μαΐου). Σύμφωνα με πολλούς το Φεστιβάλ των Καννών αποτελεί την «μητέρα όλων των κινηματογραφικών γεγονότων». Η λάμψη και η σημασία του μπορούν (;) να επισκιαστούν μόνο από την τελετή απονομής των Όσκαρ που λαμβάνει χώρα στο Λος Άντζελες. Ένας διακεκριμένος συνάδερφος το χαρακτηρίζει «ένα μεγάλο πανηγυράκι» επιμένοντας στην αντίθεση που εκφράζουν οι λέξεις. Είναι πράγματι έτσι; Αν λάβει κανείς υπόψη του όλα αυτά τα «εκτυφλωτικά»  γεγονότα που συμβαίνουν για 12 ημέρες του Μαΐου κάθε χρόνο στην Γαλλική Ριβιέρα, στις Κάννες ένα πρώην γραφικό ψαροχώρι, νυν τουριστικός προορισμός κυρίως για συνταξιούχους αλλά και κοσμικό στέκι όλων των προσωπικοτήτων του κινηματογράφου μόνο γι’ αυτές  τις 12 ημέρες, τότε μάλλον ο συνάδερφός μου έχει δίκιο.

Και τι δεν βλέπει κανείς αυτές τις μέρες; Προκλητικές παρουσίες που περιφέρονται στην παραλιακή οδό Κρουαζέτ, δεξιώσεις επωνύμων και ανωνύμων, ξενύχτια μέχρι πρωίας, αγοραπωλησίες ταινιών, αλλεπάλληλες προβολές, χιλιάδες διαπιστευμένοι και εκρηκτικές παρουσίες διάσημων σταρ και σκηνοθετών δημιουργούν μια ατμόσφαιρα άνευ προηγουμένου.

 

Ιστορία μου…αμαρτία μου

Όλα ξεκίνησαν το 1939 όταν το γαλλικό υπουργείο πολιτισμού ζήλεψε τα φεστιβαλικά επιτεύγματα του Μουσολίνι ο οποίος λίγα χρόνια πριν εγκαινίασε το κινηματογραφικό φεστιβάλ της Βενετίας προσπαθώντας να εξυπηρετήσει την φασιστική προπαγάνδα. Ενώ όλα ήταν έτοιμα και οι Κάννες ένα άσημο ψαροχώρι ήταν έτοιμο να δεχτεί τους μεγάλους χολιγουντιανούς σταρ της εποχής (Γκάρι Κούπερ, Ντάγκλας Φέρμπανκς, Μέι Γουέστ), ο Χίτλερ τα χάλασε όλα αφού την ημέρα των εγκαινίων εισέβαλε στην Πολωνία και η Γαλλία αφέθηκε στην δίνη του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρώτο φεστιβάλ των Καννών αναβλήθηκε για το 1946. Τότε, παρά τα οικονομικά και οργανωτικά προβλήματα της εποχής (η Γαλλία ήταν εξαντλημένη από τον πόλεμο και την κατοχή) οι Κάννες έβαλαν τα θεμέλια για να γίνουν ο πολυπόθητος προορισμός κινηματογραφιστών, σταρ, κριτικών και δημοσιογράφων απ’ όλη την υφήλιο. Τα επόμενα δύο χρόνια το 1947 και 1948 για ευνόητους λόγους το φεστιβάλ δεν πραγματοποιήθηκε.

Διαβάστε   Cannes 2018: αιγυπτιακός νεορεαλισμός υποψήφιος για τον Χρυσό Φοίνικα...

Παρά τις δυσκολίες οι επίμονοι Γάλλοι (ας μην ξεχνάμε ότι αυτοί ανακάλυψαν τον κινηματογράφο) το 1949 έχτισαν στην παραλιακή λεωφόρο Κρουαζέτ το μέγαρο του φεστιβάλ «Παλέ Ντε Φεστιβάλ» ενώ το Χόλιγουντ βοήθησε κατά το μέγιστο με τις παρουσίες πρωτοκλασάτων σταρ στην εδραίωση του φεστιβάλ. Το 1954 οι Κάννες άρχισαν να αποκτούν glammour λάμψη και gossip ενδιαφέρον αφού η προκλητική βρετανίδα ηθοποιός Σιμόν Σίλβα φωτογραφήθηκε με τον Ρόμπερτ Μίτσαμ να καλύπτει το…στήθος της στην άμμο της Κρουαζέτ. Ήταν η αρχή…

Στις Κάννες ο πρίγκιπας Αλβέρτος γνώρισε την Γκρέις Κέλλι, η Μπριζίτ Μπαρντό αναδείχθηκε διεθνώς ως «γατούλα του σεξ» ενώ οι Ιταλίδες σταρ Σοφία Λόρεν και Τζίνα Λολομπρίτζιτα αφιερώθηκαν σε μια σκυταλοδρομία προκλητικών εμφανίσεων που διήρκεσε σχεδόν όλη την δεκαετία του  ’60. Το 1960 η Μελίνα Μερκούρη και η Ζαν Μορό κερδίζουν εξ ημισείας το Βραβείο Α΄ γυναικείου ρόλου. Η Μελίνα Μερκούρη βραβεύτηκε για την ερμηνεία της στην ταινία του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή» (όλοι στις Κάννες χόρευαν εκστασιασμένοι την μελωδία από «Τα Παιδιά του Πειραιά»!) ενώ η Ζαν Μορό για την ταινία. «Moderato Cantabile» του Πίτερ Μπρουκ σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντιράς. Το 1968 το φεστιβάλ δεν πραγματοποιήθηκε κάτω από την ασφυκτική πίεση σκηνοθετών όπως οι Φρανσουά Τριφό, Ζαν Λικ Γκοντάρ και Λουί Μάλ ως ένδειξη συμπαράστασης της φοιτητικής εξέγερσης στο Παρίσι. Το 1971 κατά την διάρκεια του φεστιβάλ ο Τσάρλι Τσάπλιν τιμήθηκε από τον Γάλλο υπουργό Πολιτισμού με το Μετάλλιο της Τιμής. Το 1983 το φεστιβάλ μετακομίζει στο καινούριο κτίριο «Παλέ Ντε Φεστιβάλ». Το 1993 η Τζέην Κάμπιον είναι η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτης που τιμάται με τον Χρυσό Φοίνικα για την ταινία «Το Πιάνο». Το 1997 το φεστιβάλ τιμάει τον μεγάλο Σουηδό σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν για το σύνολο της καριέρας του. Ο Μπέργκμαν δεν τιμήθηκε ποτέ πριν από το φεστιβάλ. Το 2006 ο Γουονγκ Καρ Βάι είναι ο πρώτος κινέζος σκηνοθέτης που γίνεται πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ.

Διαβάστε   Αφιέρωμα με τίτλο "Οι Αιμάτινοι Έρωτες του Μανοέλ ντε Ολιβέιρα" από την Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Οι λαμπερές παρουσίες είναι πλέον κάτι συνηθισμένο για το φεστιβάλ. Αντζελίνα Τζολί, Μπραντ Πιτ, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Κλιντ Ίστγουντ, Γούντι Άλεν, Σκάρλετ Γιόχανσον, Χάρισον Φορντ, Στίβεν Σπίλμπεργκ, Τζορτζ Λούκας, Κέιτ Μπλάνσετ, Πενέλοπε Κρουζ, κ.ά.

 

Μια «θαυμαστή» ισορροπία

Το φεστιβάλ των Καννών είναι μια σαγηνευτική περιπέτεια και επίδειξη της ξεχωριστής γαλλικής κινηματογραφικής κουλτούρας. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους οι στόχοι του φεστιβάλ είναι η εμπορική καταξίωση έργων υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, η προσφορά ευκαιριών σε νέους δημιουργούς από όλα τα μέρη του κόσμου και η επαφή του κοινού με κινηματογραφικές ταινίες διαφορετικής αισθητικής έτσι ώστε οι σινεφίλ να νιώσουν ότι ζουν μια συναρπαστική περιπέτεια πασπαλισμένη με έντονες καλλιτεχνικές συγκινήσεις. Ο Ζαν Κοκτώ το χαρακτήρισε ως την «πατρίδα του απολίτικου σινεμά» αν και οι επιλογές των ταινιών και οι βραβεύσεις έχουν έντονα πολιτική άποψη. Αρκεί να αναφέρουμε τα παραδείγματα των Ζαν Λικ Γκοντάρ, Ρομάν Πολάνσκι και Μάικλ Μουρ. Οι μελετητές της ιστορίας του φεστιβάλ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η διοργάνωση είναι εξαιρετικά πετυχημένη γιατί από την αρχή του οι ιθύνοντες κατάφεραν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην τάση για επίδειξη και στην ποιότητα ταινιών που σε άλλη περίπτωση δεν θα έβρισκαν «βήμα» προβολής. Μέσα από τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ αναδείχθηκαν σκηνοθέτες όπως οι Κουέντιν Ταραντίνο και Πολ Τόμας Άντερσον και τιμήθηκαν δημιουργοί όπως οι Θεόδωρος Αγγελόπουλος και Γουόνγκ Καρ Βάι. Έτσι για πρώτη φορά το αστραφτερό Χόλιγουντ συνυπάρχει αρμονικά με δημιουργούς από την Άπω Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη. Αυτή η «θαυμαστή ισορροπία» οφείλεται στις κατευθυντήριες γραμμές που χάραξε ο πρώτος πρόεδρος του φεστιβάλ Ρομπέρ Φαβρ Λε Μπρε (μέχρι το 2000) και ακολούθησε πιστά ο επόμενος πρόεδρος Ζιλ Ζακόμπ (2000-2014). Από το 2015 έως σήμερα το φεστιβάλ ακολουθεί την ίδια στρατηγική υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Τιερί Φρεμό, μόνο που στις τρεις τελευταίες διοργανώσεις έχει δεχτεί πλήγματα στο κύρος του εξαιτίας της διαμάχης του με το Netflix (περισσότερες λεπτομέρειες εδώ).

Διαβάστε   Halloween 2018: slasher τρόμος από τα παλιά, στο Φεστιβάλ του Τορόντο...

 

Κατηγορίες και Βραβεία

Το Φεστιβάλ των Καννών περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες συμμετοχής:

  • Διαγωνιστικό τμήμα, περιλαμβάνει το διαγωνισμό ταινιών μεγάλου και μικρού μήκους.
  • Εκτός συναγωνισμού, τμήμα που περιλαμβάνει προβολές ταινιών που δεν διαγωνίζονται για τα βραβεία του φεστιβάλ.
  • Un Certain Regard, τμήμα που καθιερώθηκε από το 1978 και αφορά ταινίες νέων σκηνοθετών.
  • Cinéfondation, διαγωνιστικό τμήμα που καθιερώθηκε από το 1998, για ταινίες μικρού μήκους σπουδαστών.

Η επιτροπή του φεστιβάλ καθορίζει σε ποιες ταινίες, θα απονεμηθούν τα βραβεία, κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής λήξης. Τα βραβεία που απονέμονται στις συμμετοχές του διαγωνιστικού τμήματος, είναι:

  • Χρυσός Φοίνικας (Palme d’Or), βραβείο για την καλύτερη ταινία
  • Μεγάλο Βραβείο (Grand Prix), βραβείο για την πιο πρωτότυπη ταινία
  • Βραβείο Γυναικείου ρόλου
  • Βραβείο Ανδρικού ρόλου
  • Βραβείο Σκηνοθεσίας
  • Βραβείο Σεναρίου
  • Βραβείο Επιτροπής

Για ταινίες μικρού μήκους έχουν καθιερωθεί επίσης τα αντίστοιχα βραβεία Χρυσού Φοίνικα και Επιτροπής ενώ από το 1978 απονέμεται επιπλέον, το βραβείο της Χρυσής Κάμερας (Caméra d’or) για την καλύτερη ταινία πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη.

*Στη φωτογραφία του θέματος ο Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ στο Φεστιβάλ Καννών 1977