Του Νίκου Αλέτρα
Οι ταινίες που εμπνέονται από τις καλοκαιρινές διακοπές είναι πάρα πολλές ώστε να μας επιτραπεί η θεματική ομαδοποίησή τους σε ένα είδος. Αρκεί, βέβαια, να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι ταινίες αυτές- ανάλογα με το θέμα τους και σύμφωνα με τη συνήθη κατάταξη των φιλμ- φέρουν καθορισμένα ειδολογικά χαρακτηριστικά που τις κατατάσσουν σε ταινίες δράσης, κοινωνικές, αισθηματικές κ.ο.κ. Αυθαίρετα, επομένως μπορούμε να δώσουμε τον τίτλο «Σινεμά Θερινών Διακοπών» σε όλες αυτές τις ταινίες που οι ιστορίες τους εκτυλίσσονται κατά την διάρκεια των θερινών διακοπών.
Η ταξινόμηση των συγκεκριμένων ταινιών, υπό τον προαναφερθέντα τίτλο, προϋποθέτει την ύπαρξη καθορισμένων γνωρισμάτων που βοηθούν στην κατάταξή τους. Το πρώτο αφορά την εποχή. Στο σύνολό τους, σχεδόν, οι παραγωγές αυτές, αφορούν ιστορίες που ξετυλίγονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το καλοκαίρι από τη φύση του είναι εποχή διακοπών, ξεφαντώματος και περιπέτειας. Το σινεμά λατρεύει την περιπέτεια και αποτυπώνει με αχαλίνωτη φαντασία και κέφι την απατηλή πραγματικότητα ευδαιμονίας, που καταλαμβάνει όλους το καλοκαίρι.
Έπειτα είναι ο τόπος. Συνήθως τα τοπία είναι ειδυλλιακής ομορφιάς, κατά κύριο λόγο θαλασσινά, με όμορφες παραλίες, κοσμοπολίτικα νησιά, ηλιοβασιλέματα με κύμα, πολυσύχναστα beach μπαρ και πληθώρα όμορφων γυναικών που φορούν (ή δε φορούν) μόνο τα απαραίτητα. Σπανιότερα, ο τόπος μπορεί να είναι διάφορα ορεινά κατασκηνωτικά μέρη ή οροπέδια με λίμνες, όπου καταλύουν έφηβοι ή κουρασμένοι ενήλικοι κατασκηνωτές. Επίσης, με το πρόσχημα ενός μεγάλου ταξιδιού( π.χ. μιας κρουαζιέρας ) μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε- πέρα από τους στερεοτυπικούς χαρακτήρες της ιστορίας- και μια σειρά φημισμένων τουριστικών προορισμών. Υπάρχει, δηλαδή, το στοιχείο της τουριστικής περιπλάνησης. Πολλές από τις ταινίες αυτές, κατά κάποιο τρόπο είναι τουριστικά road movies. Τα μέρη τα οποία προβάλλονται, κατά κόρον, είναι τα νησιά της Καραϊβικής, η Χαβάη, η Μεσόγειος( με έμφαση στα ελληνικά νησιά) και τα παράλια της Γαλλίας (Κυανή Ακτή, Μόντε Κάρλο) και ακολουθούν σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρώπης που μπορεί να παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον (Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Ελλάδα) ή και διάφορα μέρη του κόσμου με τοπία αξεπέραστης φυσικής ομορφιάς (Μετέωρα, Πυραμίδες της Αιγύπτου, Νείλος, Αμαζόνιος, καταρράκτες του Νιαγάρα, κ.λ.π.). Κατά κάποιο τρόπο, οι ταινίες αυτές λειτουργούν ως διαφημιστικά σποτ μεγάλης διάρκειας κάνοντας αυτά τα μέρη must τουριστικούς προορισμούς.
Οι ταινίες θερινών διακοπών καλύπτουν σχεδόν όλη την γκάμα των κινηματογραφικών ειδών. Δε μιλάμε μόνο για τις «ταινίες παραλίας» (beach movies) ή τις «ταινίες μπικίνι» (bikini movies) Είναι κοινωνικές ταινίες, μελοδράματα, ταινίες κατασκοπίας και δράσης, φιλμ νουάρ, εφηβικές, αστυνομικές, αισθηματικές, ιστορικές, ηθογραφικές, μιούζικαλ, εποχής, κοκ. Βέβαια, υπάρχουν και είδη ταινιών με έντονα περιχαρακωμένους κώδικες όπως τα γουέστερν και οι πολεμικές ταινίες, που εκ των πραγμάτων τα θέματά τους δεν μπορούν να συμπεριλάβουν τα γνωρίσματα που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται ποικίλουν και καλύπτουν ολόκληρο το κοινωνικό πεδίο, τα περισσότερα επαγγέλματα και όλες τις ηλικίες. Μπορεί να είναι θερμόαιμοι έφηβοι που αναζητούν πρωτόγνωρες περιπέτειες, ανέμελοι φοιτητές που βρίσκουν το μπελά τους, κουρασμένοι μεσήλικες που αντιλαμβάνονται ότι η νιότη τους τούς έχει αφήσει εδώ και καιρό και προσπαθούν να καλύψουν τα κενά του παρελθόντος και της ψυχής τους, ριψοκίνδυνοι τυχοδιώκτες, αδίστακτοι δολοφόνοι που κυνηγούν ανυποψίαστους πολίτες, απογοητευμένες ανικανοποίητες παντρεμένες γυναίκες, σιωπηλοί παρατηρητές χαρακτήρων, συμπεριφορών, κωμικών και δραματικών γεγονότων που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των διακοπών, χολωμένοι αριστοκράτες, πανέξυπνοι ντετέκτιβ, «φευγάτοι» χάκερς, διπρόσωποι μυστικοί πράκτορες, κ.λπ.
Ταυτόχρονα, όπως σε κάθε ταινία που περιγράφει ανθρώπινες ιστορίες, εμπεριέχονται και διάφορα πραγματολογικά στοιχεία που αφορούν την ηθογραφία και την κουλτούρα των τόπων που εξελίσσεται η πλοκή. Παρουσιάζονται έθιμα και παραδόσεις που κάνουν ιδιαίτερο έναν τόπο και δίνουν επιπλέον κίνητρο για να χωροθετηθεί ένα σενάριο και μια ταινία. Το παράδειγμα της Χαβάης με τους πολύχρωμα ντυμένους ιθαγενείς και τις «χαβάγιες», την ξεχωριστή μουσική τους, αποτελεί μια τέτοια περίπτωση.
Μερικές χαρακτηριστικές ταινίες του είδους, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, είναι οι παρακάτω:
Οι διακοπές του κυρίου Ιλό- Les vacances de m. Hulot (1953)
Γαλλική κωμωδία του Ζακ Τατί. Ο κύριος Ιλό φτάνει σε ένα τουριστικό θέρετρο της Γαλλίας που βρέχεται από τα νερά του Ατλαντικού. Σιωπηλός παρατηρητής των συμβάντων προκαλεί με τα καμώματά του μια σειρά από ξεκαρδιστικά επεισόδια που έχουν άρωμα και γεύση θερινών διακοπών. Ο κ. Ιλό είναι μια σπουδαία φιγούρα του παγκόσμιου κινηματογράφου και αποκλειστικό δημιούργημα του σκηνοθέτη Ζακ Τατί, ο οποίος και τον υποδύεται. Οι ταινίες του Ζακ Τατί είναι μοναδικά αριστουργήματα και αποδεικνύουν πως το σινεμά μπορεί να είναι ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο φιλμικό ανάγνωσμα.
Διακοπές στη Ρώμη-Roman Holiday (1953)
Του Γουίλιαμ Γουάιλερ με τους Γκρέγκορι Πεκ και Όντρεϊ Χέμπορν. Κατά τη διάρκεια περιοδείας ανά την Ευρώπη μια νεαρή πριγκίπισσα καταλύει στη Ρώμη. Απηυδισμένη από το πρωτόκολλο και τις υποχρεώσεις της φεύγει κρυφά από την πρεσβεία της χώρας της. Συναντά έναν Αμερικανό δημοσιογράφο και μαζί περνούν μια μέρα στην Αιώνια Πόλη μακριά από τις τυπικότητες που επιβάλλει το αξίωμά της.
Νιαγάρας-Niagara (1953)
Του Χένρι Χάθαγουεϊ με τους Μέριλιν Μονρόε, Τζόζεφ Κόττον. Ένα ζευγάρι κάνει ρομαντικές διακοπές σε ένα γραφικό μπάνγκαλοου στους καταρράχτες του Νιαγάρα. Η σύζυγος όμως σχεδιάζει να σκοτώσει τον άντρα της… Διακοπές σε συζυγικό πακέτο με την Μέριλιν Μονρόε να χρησιμοποιεί τους μεγαλοπρεπείς καταρράκτες του Νιαγάρα ως φονικό όργανο…
https://www.youtube.com/watch?v=N3i_iliKZTk
Επτά χρόνια φαγούρα-The seven year itch (1955)
Κωμωδία του Μπίλι Γουάιλντερ με τους Μέριλιν Μονρόε, Τόμ Ίγουελ. Ένας- όχι και τόσο πιστός- σύζυγος στέλνει την γυναίκα του και τα παιδιά του διακοπές ενώ ο ίδιος μένει πίσω προκειμένου να πολιορκήσει και να κατακτήσει την όμορφη γειτόνισσα του.
Το κυνήγι του Κλέφτη-To Catch a Thief (1955)
Του Άλφρεντ Χίτσκοκ με τους Κάρι Γκραντ και Γκρέις Κέλι. Ένας πρώην διάσημος κλέφτης κοσμημάτων, που έχει αποσυρθεί και ζει πλέον στη Γαλλική Ριβιέρα, κατηγορείται από την αστυνομία ότι επανήλθε στην ενεργό δράση «ξαφρίζοντας» πλούσιους Γάλλους. Ξεφεύγει από τον κλοιό της αστυνομίας και προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητά του με τη βοήθεια μιας όμορφης Αμερικανίδας. Κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, σασπένς και φοβεροί διάλογοι από τον αξεπέραστο Αλφρεντ Χίτσκοκ.
Μακρύ καυτό καλοκαίρι-The long hot summer (1958)
Του Μάρτιν Ριτ με τους Πολ Νιούμαν, Τζόαν Γουντγουόρντ, Όρσον Ουέλς. Βασισμένη σε διηγήματα του Ουίλιαμ Φώκνερ, η ταινία είναι μια δραματική ιστορία που εκτυλίσσεται στην πνιγηρή ατμόσφαιρα του αμερικάνικου νότου. Το φιλμ αποπνέει σεξ, βία και διαστροφικό χιούμορ. Ο Πολ Νιούμαν κέρδισε το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στο φεστιβάλ των Καννών το 1958.
Γυμνοί στον ήλιο-Plein Soleil (1960)
Γαλλικό θρίλερ του Ρενέ Κλεμάν με τους Αλέν Ντελόν, Μωρίς Ρονέ, Μαρί Λαφορέ. Ο Τομ Ρίπλεϊ, ένας αδίστακτος χαρισματικός απατεώνας, αποφασίζει να οικειοποιηθεί τη ζωή του νεαρού Γκρίνλιφ, ο οποίος κάνει διακοπές στην Ιταλία. Μεταφορά στον κινηματογράφο του βιβλίου της Πατρίσια Χάισμιθ «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» σε ένα φιλμ φωτισμένο από τον ήλιο της Μεσογείου και βουτηγμένο στα σκοτεινά κίνητρα του ήρωά της. Εκπληκτικός ο Αλέν Ντελόν στην πρώτη του πρωταγωνιστική εμφάνιση.
https://www.youtube.com/watch?v=T4cvv91kt-E
Μαζί σου γνώρισα τον έρωτα-Summer of ’42 (1971)
Του Ρόμπερτ Μάλιγκαν με τους Τζένιφερ Ο’ Νίλ, Γκάρι Γκράιμς. Το καλοκαίρι του 1942 ένας έφηβος γνωρίζει για πρώτη φορά τον έρωτα στο πρόσωπο μιας παντρεμένης νεαρής γυναίκας, την ώρα που ο άντρας της βρίσκεται στα χαρακώματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μελαγχολική, τρυφερή ιστορία ενηλικίωσης με την πανέμορφη Τζένιφερ Ο’ Νιλ στον κεντρικό ρόλο.
Τα Σαγόνια του Καρχαρία-Jaws (1975)
Του Στίβεν Σπίλμπεργκ με τους Ρόι Σάιντερ, Ρόμπερτ Σο, Ρίτσαρντ Ντρέιφους. Όταν ένας τεράστιος λευκός καρχαρίας αρχίζει να κατασπαράζει τους παραθεριστές ενός μικρού νησιού, ο σερίφης της περιοχής, ένας βιολόγος και ένας ψαράς προσπαθούν να βρουν τρόπους για να τον εξολοθρεύσουν. Ανεπανάληπτη ταινία τρόμου που εκμεταλλεύεται στο έπακρο τους αρχέγονους φόβους του ανθρώπου για τη φύση. Μετά από αυτή την ταινία, το καλοκαιρινό κολύμπι δεν θα είναι ποτέ όπως πριν…
Έγκλημα στον Νείλο– Death On The Nile (1978)
Του Τζον Γκιλέρμιν με τους Πίτερ Ουστίνοφ, Τζέιν Μπίρκιν, Μία Φάροου, Μπέτι Ντέιβις. Ταινία μυστηρίου που βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο της Αγκάθα Κρίστι. Κατά τη διάρκεια μιας κρουαζιέρας στο Νείλο, μια νεαρή γυναίκα δολοφονείται και ο δαιμόνιος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό καλείται να λύσει το μυστήριο. Σπουδαίοι σταρ, εξωτικό περιβάλλον, κρυμμένα μυστικά και δολοφονικά κίνητρα με φόντο φημισμένα τουριστικά αξιοθέατα της Αιγύπτου.
Απέραντο Γαλάζιο- Le grand bleu (1988)
Του Λυκ Μπεσόν με τους Ζαν Μαρκ Μπαρ, Ζαν Ρενό, Ροζάνα Άρκετ. Δύο νεαροί άνδρες, αν και είναι φίλοι από παιδιά, επιδίδονται σε ένα θανάσιμο ανταγωνισμό προσπαθώντας να υπερτερήσει ο ένας έναντι του άλλου στο άθλημα της ελεύθερης κατάδυσης. Ο τίτλος ταιριάζει «γάντι» στο φιλμ που αποτελεί έναν ύμνο στην ομορφιά της Αμοργού και της θάλασσας του Αιγαίου. Ο άνθρωπος σε πλήρη αρμονία με τη φύση και τα πλάσματά της…
https://www.youtube.com/watch?v=pvU_qqOnlAM
Κρουαζιέρα στην άκρη του τρόμου-Dead Calm (1989)
Του Φίλιπ Νόις με τους Σαμ Νιλ, Νικόλ Κίντμαν, Μπίλι Ζέιν. Ένα ζευγάρι που κάνει κρουαζιέρα με το ιστιοπλοϊκό του περισυλλέγει έναν νεαρό ναυαγό, χωρίς να υποψιάζονται ότι είναι παρανοϊκός δολοφόνος. Θρίλερ αγωνίας όπου- εκτός από τον ανθρώπινο παράγοντα – οι δύο πρωταγωνιστές πρέπει να αντιμετωπίσουν και το απέραντο της θάλασσας.
Ξέρω τι κάνατε πέρυσι το καλοκαίρι- I Know What You Did Last Summer (1997)
Του Τζιμ Γκιλέσπι με τους Ράιαν Φελίπε, Σαρα Μισέλ Γκελάρ, Τζένιφερ Λοβ Χιούιτ. Τέσσερις έφηβοι σκοτώνουν με το αυτοκίνητο έναν περαστικό και – με το φόβο των συνεπειών – συμφωνούν να πετάξουν το πτώμα στη θάλασσα. Ακριβώς ένα χρόνο μετά, ο νεκρός επιστρέφει. Εφηβικός ποπ κορν τρόμος με φόντο περασμένες καλοκαιρινές αμαρτίες…
Όταν με παράτησε η Σάρα-Forgetting Sarah Marshall (2006)
Του Νίκολας Στόλερ με τους Τζέισον Σίγκελ, Κρίστεν Μπελ, Μίλα Κούνις. Ξεκαρδιστική κωμωδία όπου ο Πίτερ, ένας νεαρός μουσικός, μετά τον χωρισμό του με την Σάρα αποφασίζει να πάει διακοπές στη Χαβάη για να μπορέσει να την ξεχάσει. Όμως, είναι άτυχος γιατί βρίσκει τη Σάρα μπροστά του.