Ο Νορβηγός Erik Poppe (The King’s Choice) σκηνοθετεί την αιματηρή τρομοκρατική επίθεση του Anders Behring Breivik το 2011 στο νησί Ουτόγια της Νορβηγίας σε μία συνταρακτική ταινία που εξιστορεί την ασύλληπτα τρομαχτική εμπειρία εκείνης της τραγικής ημέρας. Με ένα αγωνιώδες μονοπλάνο 72 λεπτών, ο θεατής ζει λεπτό προς λεπτό τον πανικό, την απελπισία των θυμάτων και την εφιαλτική ατμόσφαιρα της ανελέητης επίθεσης.

Ο Poppe στρέφει το βλέμμα στον αγώνα επιβίωσης και την αλληλεγγύη των νεαρών παιδιών και σεβόμενος το πένθος τους αλλάζει τα ονόματα, αλλά βασίζει την αφήγησή του σε εκτενή έρευνα και μαρτυρίες. Η ταινία έλαβε μέρος στο Επίσημο Διαγωνιστικό του 68^ου Φεστιβάλ Βερολίνου.

Ξέρουμε πολλά για τα περιστατικά της 22ας Ιουλίου από τη δίκη, τα βιβλία και τα μέσα ενημέρωσης. Αλλά οι περισσότεροι ξέρουμε λίγα για τον ασύλληπτο πανικό και τη σύγχυση που έλαβε μέρος, τις ανατριχιαστικές στιγμές που έζησαν τα παιδιά, τον απόλυτο φόβο και το πένθος αυτών που επέζησαν και που θα νιώθουν για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Η ταινία γράφτηκε από μαρτυρίες, γνωστά περιστατικά και συζητήσεις με μερικούς από αυτούς που επέζησαν. Από σεβασμό προς τα θύματα και τους συγγενείς, οι χαρακτήρες και οι μεμονωμένες εμπειρίες είναι επινοημένες.

Πολλά ειπώθηκαν για το μανιφέστο του τρομοκράτη, την ποινή και την καταδίκη. Αλλά ο σκηνοθέτης της ταινίας Erik Poppe ήθελε να περιγράψει τον αγώνα για επιβίωση απέναντι στο ακατανόητο και να στρέψει την προσοχή στα θύματα. Αυτά που έχασαν τη ζωή τους, αυτά που επιβίωσαν, τους συγγενείς και τις οικογένειες.

“Το πώς ένιωσαν αυτή την τρομοκρατική επίθεση είναι απερίγραπτο. Ελπίζω η ταινία να μας βοηθήσει να καταλάβουμε και να δείξουμε περισσότερη συμπόνια για αυτούς που η μοίρα και η σύμπτωση παγίδεψε στο χάος που προκάλεσε η επίθεση του κακού”, δηλώνει ο  Erik Poppe.

 

Οι σκέψεις του σκηνοθέτη

Έχει πέσει στην αντίληψή μου ότι ο τρομοκράτης Breivik έχει διεκδικήσει τα δικαιώματα της ιστορίας της 22ας Ιουλίου. Επικεντρώνει την προσοχή πάνω στη δική του κατάσταση, με αποτέλεσμα τα μέσα ενημέρωσης να χάνουν τον πυρήνα του εγκλήματός του.

Ένα έγκλημα και μία επίθεση στο σύστημα σε βάρος μιας ομάδας ιδεαλιστών νέων παιδιών και ενάντια σε ενήλικες που μοιράστηκαν τις ίδιες ιδέες για την ελπίδα και την αλληλεγγύη.

Είναι σημαντικό να επαναφέρουμε το επίκεντρο στα θύματα, τις οικογένειες και τους φίλους τους για να δώσουμε έμφαση στην πραγματική προοπτική αυτού του εγκλήματος.

Διανύουμε μία εποχή σκεπτικισμού, ξενοφοβίας και τρομοκρατίας στην Ευρώπη και είναι καταλυτικό να ρίξουμε φως στους τρόπους που διαχειριζόμαστε αυτή την κατάσταση. Μία δυνατή και ακλόνητη πίστη στη δεκτικότητα, την ομαδικότητα, την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την αισιοδοξία για το κοινό μας μέλλον.

Η ταινία δεν αναζητά να απεικονίσει όλη την ιστορία, αλλά βασίζεται σε ένα περιστατικό ως όχημα για να δείξει τα συναισθήματα και τα διλήμματα εκείνης της μέρας με άμεσο τρόπο. Η ταινία παρακολουθεί τα γεγονότα αποκλειστικά μέσα από τα μάτια των παιδιών που ήταν εκεί.

Είναι με ταπεινότητα για τις πληγές που δεν έχουν θεραπευτεί και με βαθύ σεβασμό μπροστά στην πεποίθηση ότι αυτή η ιστορία δεν πρέπει να γίνει μυθοπλασία, που κάνω την προσπάθεια να συμπεριλάβω τα πολυσύνθετα περιστατικά με έναν τρόπο που σέβεται την πραγματικότητα.

Η ιστορία κινείται γύρω από μια ομάδα νέων παιδιών που ετοιμάζονται να ζήσουν το απόλυτο γεγονός της χρονιάς: την καλοκαιρινή κατασκήνωση το σοσιαλδημοκρατικού κόμματος με παιδιά της ηλικίας τους, που είναι γεμάτα ελπίδα. Αφοσιωμένα και πολιτικοποιημένα παιδιά που ετοιμάζονται να ερωτευτούν και να γνωριστούν μεταξύ τους. Αλλά μετά από λίγο, η ειδυλλιακή ατμόσφαιρα καταστρέφεται σε μία στιγμή, όταν ακούγονται πυροβολισμοί και όλοι τρέχουν πανικόβλητοι.

Η πλοκή βασίζεται σε μαρτυρίες για το πώς τα παιδιά ήρθαν αντιμέτωπα με τον φόβο και βρήκαν τρόπο να αποδράσουν σε μία κατάσταση χωρίς ελπίδα. Είναι μια απόπειρα να αποδοθεί το φως στο απόλυτο σκοτάδι. Κάτι που εμείς οι υπόλοιποι δεν μπορούμε να συλλάβουμε.

Ο τρόπος που φρόντισε ο ένας τον άλλον δείχνει τη δυνατή και θετική όψη της ανθρώπινης συμπόνιας. Αυτή την πλευρά θέλω να δείξω στην ταινία. Όμως, οι τραυματισμοί και σκοτωμοί δεν γίνεται να μείνουν κρυφοί.

Η ταινία ξεκινάει 12 λεπτά πριν τον πρώτο πυροβολισμό στο νησί. Η κάμερα ακολουθεί μια νεαρή κοπέλα. Μία έφηβη. Μέσα από αυτή γνωρίζουμε τους υπόλοιπους, τις αντιδράσεις τους στην είδηση της έκρηξης βόμβας στο Όσλο. Γινόμαστε μάρτυρες της σύγχυσης μπροστά στο ασύλληπτο, αλλά και της θετικής τους στάσης και της ενότητας τους.

Ερχόμαστε κοντά σε πολλά παιδιά, όχι μόνο στην κοπέλα. Όμως, είναι οι πιο κοντινοί της, αυτοί που ακολουθούμε. Μετά, ακούγεται ο πρώτος πυροβολισμός και το δράμα ξεκινάει.

Η  κάμερα ακολουθεί το κορίτσι σε όλη την ταινία. Είναι μια μακριά λήψη που συνεχίζει χωρίς να κόβεται, χωρίς μουσική ή κάτι άλλο. Το βασικό είναι να αποδοθεί η εμπειρία και η πραγματικότητα της κατάστασης χωρίς καλλωπισμούς.

Δεν γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στην ταινία και στο κοινό. Ούτε θα μπορεί ο θεατής να ξεφύγει από τον σκληρό πυρήνα της ιστορίας με τη σκέψη ότι βλέπει ταινία με τη βοήθεια του μοντάζ ή της παράλληλης αφήγησης ή της μουσικής.

Ο χρόνος παίζει καταλυτικό ρόλο σ’ αυτό που περνάνε τα παιδιά. Ο χρόνος που χρειάστηκε. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι η μοναδική πιθανότητα για να διηγηθεί κάποιος αυτή την ιστορία.

Όλα περιστρέφονται γύρω από εκτενή μελέτη με βάση την οποία φτιάξαμε την εικόνα του τι συνέβη στον κάθε ένα ξεχωριστά. Πού βρίσκονταν ανά πάσα στιγμή. Η ιστορία βασίζεται σε όλες τις λεπτομέρειες που ξέρουμε για το τι συνέβη και σε ποιον, αλλά έχουμε αλλάξει τα ονόματα, για να μην κάνουμε το πορτρέτο συγκεκριμένων ανθρώπων. Αλλάζοντας τα ονόματα και αποφεύγοντας την ταύτιση με κάποιον, η ταινία επικεντρώνεται στα συναισθήματα και την εμπειρία της στιγμής.

Μία ιστορία αφοσίωσης, αλληλεγγύης και ελπίδας για το μέλλον. Μία ιστορία για την πίστη στην ενότητα, τις ισχυρές ιδέες, τον ιδεαλισμό και το μέλλον που καλύφθηκε από τη σκιά ενός τρομοκράτη.

Η απουσία των συμβατικών κινηματογραφικών εργαλείων όπως το μοντάζ και η μουσική μεταφέρουν το κοινό εκεί. Μία εμπειρία που δεν θα μπορούσε να προκύψει με πιο συμβατική προσέγγιση.

H ιστορία έχει ειπωθεί χωρίς συναισθηματισμούς, εκτός από τα συναισθήματα που έχουν τα παιδιά μπροστά στα γεγονότα. Με άλλα λόγια, τα παιδιά στην ταινία εκφράζουν συναισθήματα. Αλλά στην ταινία δεν επιτρέπεται να είναι συναισθηματική.

Σε μία εποχή που χαρακτηρίζεται από παγκόσμιο φόβο και απόγνωση, είναι μία ιστορία που μας αφορά όλους. Δεν αναφέρεται απλώς στα περιστατικά, αλλά αντανακλά τα πολύτιμα χαρακτηριστικά των παιδιών, που αξίζει να τα θυμόμαστε. Είναι τα χαρακτηριστικά που χρειαζόμαστε περισσότερο από κάθε άλλη φορά.