Πάμε στοίχημα ότι μέχρι αύριο το πρωί στις 9.00 θα είστε νεκροί ότι και να κάνετε;

Του Νίκου Αρτινού

Ένα τυπικό μεσοαστικό ζευγάρι πηγαίνει, μαζί με τον μικρό του γιο, στο εξοχικό του για σαββατοκύριακο. Η αθώα επίσκεψη δύο νεαρών που φιλοξενούνται στο διπλανό σπίτι, όμως, θα μετατρέψει τη διαμονή τους σε εφιάλτη.

Ο Μίκαελ Χάνεκε, ένας πρώην κριτικός κινηματογράφου που μεταπήδησε στην σκηνοθεσία, ξεκίνησε το 1973  κάνοντας αρχικά, τηλεοπτικές παραγωγές. Η πρώτη του κινηματογραφική ταινία «Έβδομη Ήπειρος» γυρίστηκε το 1989. Από τότε αναδείχθηκε μέσα από το ιδιαίτερο κινηματογραφικό στυλ των ταινιών του και έγινε ευρύτερα γνωστός με το φιλμ Funny Games το 1996. Ακολούθησαν και άλλες καλλιτεχνικές επιτυχίες όπως οι ταινίες Κρυμμένος και Η ώρα του λύκου. Έχει βραβευτεί δυο φορές με Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών για τις ταινίες Η Λευκή Κορδέλα (Das weiße Band, Eine deutsche Kindergeschichte) το 2009 και Αγάπη το 2012. Η Λευκή Κορδέλα τιμήθηκε επίσης με Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας κι έλαβε δυο υποψηφιότητες για βραβείο Όσκαρ, ενώ η ταινία Αγάπη έλαβε 5 υποψηφιότητες για Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Α’ Γυναικείου Ρόλου για την Εμμανουέλ Ριβά. Το Funny Games U.S. που είναι στην ουσία ένα-πλάνο προς πλάνο-remake της ομότιτλης ταινίας του 1996, αυτή τη φορά γυρισμένη με αμερικάνους ηθοποιούς στην αγγλική γλώσσα. Ο σκοπός του remake είναι σαφής: ο Χάνεκε ξαναγύρισε το φιλμ γιατί οι αμερικάνοι  θεατές δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν ένα φιλμ που δεν είναι στα αγγλικά και έχει υπότιτλους. Οι Αμερικάνοι δεν μπορούν τους υπότιτλους…

Ομολογώ πως το πρώτο Funny Games με σόκαρε και με εκνεύρισε και τα ίδια συναισθήματα μου προκάλεσε  και η αμερικάνικη εκδοχή του. Με σόκαρε γιατί ήταν από τις λίγες φορές στον κινηματογράφο που η βία εικονογραφήθηκε με τόσο κλινικό, ψυχρό και ουδέτερο τρόπο. Η βία είναι φρικιαστική γιατί ο Χάνεκε εστιάζει τον φακό του στις εκφράσεις των προσώπων και τα συναισθήματά τους χωρίς όμως να «λαϊκίζει»  εκβιάζοντας τις αντιδράσεις των θεατών. Ο Χάνεκε αποφεύγει «όπως ο διάβολος το λιβάνι» να μας δείξει σκηνές βίας και αίματος. Αντίθετα, επιμένει στην καταγραφή αντιδράσεων θύτη-θύματος και μ’ αυτό τον τρόπο, λες και μας κάνει συμμέτοχους σε κάποιο παράξενο ψυχολογικό πείραμα που αφορά την επίδραση της βίας στην ανθρώπινη προσωπικότητα. Ταυτόχρονα δεν παύει να υπηρετεί με συνέπεια τον βασικότερο κινηματογραφικό κανόνα που είναι η ταύτιση των θεατών με τους ήρωες. Το αποτέλεσμα είναι οι θεατές να νιώθουν όπως ο βάτραχος που τεμαχίζεται από ατζαμήδες πρωτοετείς φοιτητές της Βιολογίας, που όμως λειτουργούν με πλήρη επίγνωση του επιστημονικού πειράματος που διεξάγουν, πάνω στο εργαστηριακό τραπέζι.

Διαβάστε   Ο Μισέλ Γκοντρί και ο πλαδαρός... ενθουσιασμός της "Πράσινης Σφήκας"!..

Με εκνεύρισε γιατί όσα είδα με ξεβόλεψαν από την κακομαθημένη αστική μου σιγουριά και με έβγαλαν από την ψευδαίσθηση ότι είμαι ασφαλής. Η οικογένεια που βασανίζεται από τους δύο καλοαναθρεμμένους, ευγενικούς και αγγελικούς νεαρούς είναι βολεμένη, με κάποια οικονομική επιφάνεια που της επιτρέπει να έχει εξοχικό και σκάφος. Πάνω απ’ όλα η ζωή της οικογένειας βασίζεται σε πράγματα που θεωρούν «δεδομένα». Τα «δεδομένα» όμως χάνονται μέσα σε λίγες στιγμές. Οι βασανιστές παρατηρούν με επιστημονική απάθεια την απογύμνωση και την δειλία του αστού homo sapiens. Μόλις ανατρέπονται οι συνηθισμένοι κώδικες συμπεριφοράς, ο βολεμένος οικογενειάρχης με ένα απλό στραβοπάτημα πέφτει στον γκρεμό. Το σπουδαίο είναι ότι οι βασανιστές με τα «παράξενα παιγνίδια» τους οδηγούν-τον οικογενειάρχη αλλά και όλους εμάς-στην αυτοκριτική και στο οδυνηρό συμπέρασμα ότι δεν αντιδρά όχι γιατί δεν μπορεί, αλλά γιατί είναι μαλθακός και δειλός. Η γυναίκα της οικογένειας είναι η μόνη που αντιδρά έστω και χλιαρά σε όλα αυτά τα πρωτόγνωρα που της συμβαίνουν. Όμως χωρίς την βοήθεια του συζύγου δυστυχώς όλες της οι ενέργειες δεν οδηγούν πουθενά, γιατί απλούστατα η οικογένεια έχει πάψει να υπάρχει. Ο θεσμός πλέον στηρίζεται σε ξυλοπόδαρα και σε ψευδαισθήσεις.

Ο Χάνεκε δομεί την ταινία του με όλα τα χαρακτηριστικά του θρίλερ. Η ταινία έχει σασπένς,  ανατροπές και πλήρη σκιαγράφηση των χαρακτήρων, αν και αποφεύγει να εξηγήσει γιατί οι δύο νεαροί παίζουν αυτά τα «παράξενα παιγνίδια». Καταγράφει τα γεγονότα όπως θα έκανε ένας συνεπής επιστήμονας. Βέβαια, παρά τις ανατροπές το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο και όπως λένε οι βασανιστές στα θύματά τους: «Πάμε στοίχημα ότι μέχρι αύριο το πρωί στις  9.00 θα είστε νεκροί ότι και να κάνετε;».

Η βία του Χάνεκε είναι προβοκατόρικη για την ίδια την βία της σημερινής αστικής κοινωνίας. Δεν είναι διανθισμένη με χιούμορ και συνεπώς δεν είναι εύγεστη και εύπεπτη. Ο ίδιος ο Χάνεκε λέει ότι αναπαριστά την βία έτσι όπως, ουσιαστικά είναι: μη καταναλώσιμη. Γι’ αυτό άλλωστε είναι και προβοκατόρικη…

Διαβάστε   Ο σκηνοθέτης Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ μιλά για την "Τελευταία σημαία"

 

 

Παράξενα Παιχνίδια (Funny Games U.S., 2008)

Σκηνοθεσία: Μίκαελ Χάνεκε

Ηθοποιοί: Ναόμι Γουότς, Τιμ Ροθ, Μάικλ Πιτ, Μπράντι Κόρμπετ

Διάρκεια: 107΄