Το Λούστρο Παπουτσιών (Sciuscià), το αριστούργημα του πατέρα του νεορεαλισμού Βιττόριο ντε Σίκα, θα κυκλοφορήσει σε ψηφιακά αποκατεστημένη επανέκδοση από τις 27 Ιουλίου στους θερινούς κινηματογράφους.
Λίγα λόγια για την ταινία
Στα χέρια του Βιττόριο ντε Σίκα, ο καθημερινός βίος γίνεται μια κινηματογραφική ποίηση. Κι εδώ, πιστός σε αυτό που αποκαλούμε νεορεαλισμό, παίρνει μια απλή ιστορία βγαλμένη απ’ την καθημερινή Ιταλία της εποχής, και ακροβατώντας με τα όρια του μελοδράματος, σκηνοθετεί μια σπουδαία ταινία.
Οι ήρωες είναι δύο ανήλικα παιδιά. Εργάζονται ως λούστροι παπουτσιών και έχουν ως όνειρο να αποκτήσουν ένα άλογο. Η επιθυμία τους γίνεται πραγματικότητα, όταν ο αδερφός ενός εκ των δύο προσφέρει στα παιδιά εύκολα, αλλά μάλλον όχι και τόσο νόμιμα, χρήματα με αποτέλεσμα, οι δύο πρωταγωνιστές να οδηγηθούν σε φυλακές ανηλίκων, όπου οι συνθήκες και οι καταστάσεις αντιστρέφουν την προγενέστερη φιλία σε αντιπαλότητα και εχθρότητα.
Ο πρωτότυπος τίτλος Sciuscià προέρχεται από παραφθορά των αμερικάνικων λέξεων “shoe shine”, όπως τις είχαν αντιγράψει εξ ακοής τα χιλιάδες ορφανά ή εγκαταλειμμένα αγόρια στην κοινωνικοοικονομικά διαλυμένη από τον φασισμό και τον πόλεμο Ιταλία του 1945, τα οποία γυάλιζαν τα παπούτσια των Αμερικανών στρατιωτών, για να επιβιώσουν.
Σχεδόν κάθε σκηνή αυτής της “παιδοκεντρικής” ταινίας είναι ένα – συχνά ντροπιαστικό – μάθημα ζωής για ενήλικους. Είναι επίσης και απαγγελία κατηγορίας εναντίον ενός Συστήματος που στραγγαλίζει εν τη γενέσει του ό,τι ευγενέστερο διαθέτει από τη φύση του ο άνθρωπος.
Ο ντε Σίκα δεν χάνει ούτε στιγμή το μέτρο, δεν καταφεύγει σε δοκιμασμένα κολπάκια για εύκολους μελοδραματισμούς, δεν προσπαθεί να εκβιάσει συγκινήσεις, ή να βγάλει επιτηδευμένο γέλιο. Και βέβαια, ούτε κατά διάνοια δεν ηθικολογεί. Χρησιμοποιώντας την κάμερα με τρόπο τόσο επιδέξιο που είναι σαν να την καταργεί, “εγκαταλείπει” τον θεατή μέσα στην ιστορία αφήνοντάς του τη νοητική και συναισθηματική πρωτοβουλία.
Στις σκηνές της φυλακής, διαπιστώνουμε ότι φρουροί δεν είναι τόσο βίαιοι όσο θα αναμέναμε. Δεν είναι βέβαια και σωφρονιστές. Τους χαρακτηρίζει η αδιαφορία. Η αδιαφορία προς τα παιδιά είναι γενικότερη, ξεκινώντας από την απουσία γονέων και κηδεμόνων (τα παιδιά βρίσκονται φυλακισμένα δίχως το παραμικρό γονεϊκό ενδιαφέρον), την αδιαφορία του προσωπικού της φυλακής, αλλά και τη γενικότερη αδιαφορία του συστήματος και της κοινωνίας για το μέλλον τους (χαρακτηριστική είναι η σκηνή της δίκης, όπου ο συνήγορος υπεράσπισης αρκείται σε μια έκκληση επιείκειας του δικαστηρίου προς τον πελάτη του.)
Ωστόσο ο σκηνοθέτης δε δείχνει καμία επιείκεια προς τους κοινωνικούς θεσμούς της χώρας του. Μέσω της ταινίας στηλιτεύει αυτή την απάθεια και την αδιαφορία και φοβάται πως είναι η απαρχή για την καταστροφή των αυθεντικών ανθρώπινων σχέσεων.
Λούστρο Παπουτσιών (Sciuscià/Shoeshine, 1946)
Σκηνοθεσία: Vittorio De Sica
Ηθοποιοί: Rinaldo Smordoni, Franco Interlenghi, Annielo Mele
Διάρκεια: 93′