Ο Άι Γουέι Γουέι είναι ένας ιδιαίτερα γνωστός καλλιτέχνης για τις αισθητικές του παρεμβάσεις που έχουν ως αιτία γεγονότα και φαινόμενα του σημερινού κόσμου. Χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα μέσων, από την αρχιτεκτονική μέχρι installations, social media και ντοκιμαντέρ, αναζητώντας συνεχώς τρόπους να αμφισβητεί την κοινωνία και τις αξίες της. Πρόσφατες εκθέσεις του είναι οι: Trace at Hirshhorn στο Μουσείο Hirshhorn και το Sculpture Garden στη Ουάσινγκτον, Maybe, Maybe Not στην Ιερουσαλήμ, Law of the Journey στην Εθνική Πινακοθήκη της Πράγας, Libero στη Φλωρεντία, #SafePassage at Foam στο Άμστερνταμ, translocation – transformation στη Βιέννη, και Ai Weiwei στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου.
Το 2015 τιμήθηκε για το έργο του από τη Διεθνή Αμνηστία και το 2012 από το Ίδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Έχει κάνει αμέτρητα ντοκιμαντέρ μεταξύ των οποίων τα Disturbing the Peace, One Recluse, So Sorry, Ordos 100.
Το τελευταίο του ντοκιμαντέρ έχει τίτλο Ανθρώπινη Ροή και αναφέρεται στο κατακλυσμιαίο γεγονός της προσφυγιάς. Περισσότεροι από 65 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν εκτοπιστεί με τη βία από τα σπίτια τους για να ξεφύγουν από την πείνα, τις κλιματικές αλλαγές και τον πόλεμο, στη μεγαλύτερη ανθρώπινη μετατόπιση από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το φιλμ του Άι Γουέι Γουέι, γυρισμένο σε 23 χώρες από την Ελλάδα, τη Γερμανία, το Αφγανιστάν, τη Τουρκία ως το Μεξικό, περιγράφει τη ροή ενός κύματος ανθρώπων που κινούνται συνεχώς προς αναζήτηση καταφυγίου και πατρίδας.
Ο Άι Γουέι Γουέι υποστηρίζει ότι η κρίση δεν αφορά μόνο το συντριπτικό αριθμό προσφύγων, αλλά την πρόκληση να κοιτάξουμε αλλού όταν οι καιροί μας ζητούν να συμμετέχουμε. Ξεκίνησε ένα ταξίδι για να μπει στις καθημερινές ζωές των ανθρώπων αυτών σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το αποτέλεσμα είναι μια ταινία που προκαλεί βαθιά συναισθήματα και προκαλεί τους θεατές να αναρωτηθούν πως είναι να ζεις τη ζωή στις πιο ακραίες των συνθηκών και τι μπορούν να κάνουν για αυτό.
Ο Άι Γουέι Γουέι, αναφέρει σχετικά με την Ανθρώπινη Ροή:
Ως καλλιτέχνης, πιστεύω στην ανθρωπιά και βλέπω την κρίση ως δική μου κρίση. Βλέπω τους ανθρώπους που κατεβαίνουν από τις βάρκες ως δικούς μου ανθρώπους. Θα μπορούσαν να είναι τα παιδιά μου, οι γονείς μου, τα αδέρφια μου. Δε βλέπω τον εαυτό μου διαφορετικό από αυτούς. Μπορεί να μιλάμε άλλη γλώσσα ή να έχουμε άλλη θρησκεία αλλά τους καταλαβαίνω. Όπως, κι εγώ, φοβούνται το κρύο, δε τους αρέσει η βροχή ούτε να είναι πεινασμένοι. Όπως κι εγώ, θέλουν να αισθάνονται ασφάλεια.
Ως ανθρώπινα όντα θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε οποιαδήποτε κρίση συμβαίνει στο διπλανό μας ως δική μας. Αν δεν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον μ’ αυτό τον τρόπο, έχουμε μεγάλο πρόβλημα. Θα ανέβουν τοίχοι, θα υπάρξει διχόνοια και το μέλλον προβλέπεται ζοφερό..
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορώ να μιλήσω για την Ανθρώπινη Ροή. Αρχικά, μπορώ να μιλήσω για την προσωπική μου εμπειρία. Λίγο μετά τη γέννηση μου, ο πατέρας μου εξορίστηκε ως αντι-Κομμουνιστής. Η οικογένεια μου στάλθηκε σε απομακρυσμένη περιοχή. Έπρεπε να αφήσουμε τα πάντα πίσω μας και φυσικά ο πατέρας μου αντιμετωπιζόταν ως εχθρός του κράτους. Μεγάλωσα με διακρίσεις και σκληρότητα.
Επίσης, επειδή έχω ζήσει στην Ευρώπη, ήθελα πολύ να μάθω τι συμβαίνει με τους πρόσφυγες εδώ. Πήγα στη Λέσβο και είδα τους πρόσφυγες που φτάνανε. Ήταν συγκλονιστική η εμπειρία να παρακολουθώ άντρες, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους να βγαίνουν από τις βάρκες. Έβλεπα την αβεβαιότητα στα πρόσωπα τους. Ήταν φοβισμένοι και δεν είχαν ιδέα τι τους περίμενε. Ήθελα να μάθω περισσότερα για αυτούς τους ανθρώπους, γιατί ήρθαν σε ένα τόπο που δε καταλαβαίνουν και δε τους καταλαβαίνουν και γιατί ρίσκαραν τη ζωή τους για να το κάνουν. Είχα τόσα πολλά ερωτήματα.
Η περιέργεια αυτή με οδήγησε να δημιουργήσω μια μεγάλη ερευνητική ομάδα για να μελετήσουμε την ιστορία των προσφύγων και την κατάσταση τους σήμερα. Εκτός από τον Πόλεμο στη Συρία, οι πρόσφυγες προέρχονται και από τους πολέμους σε Ιράκ κι Αφγανιστάν, τις συγκρούσεις Ισραηλινών- Παλαιστινίων, συγκρούσεις στην Αφρική, την καταδίωξη μειονοτήτων στη Μιανμάρ και τη βία στην Κεντρική Αμερική. Ήθελα να επισκεφθώ όλα τα σημεία στον πλανήτη όπου κατέφθαναν πρόσφυγες και να καταγράψω τα πάντα.
Ποτέ δε φανταζόμουν ότι θα μπορούσαμε να έχουμε πάνω από 200 μέλη στο συνεργείο να δουλεύουν σε τόσες τοποθεσίες. Τις περισσότερες φορές ήμουν μαζί τους. Κάποιες φορές μου απαγορευόταν. Οι συνθήκες μπορεί να ήταν δύσκολες κι επικίνδυνες αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ήταν συναισθηματικά αβάσταχτες.
Οι ιστορίες που συναντούσαμε ήταν ατελείωτες. Αυτό που με εξέπληττε συνεχώς όμως ήταν η επιμονή των προσφύγων. Ήταν πολύ λίγες οι διαμαρτυρίες ακόμη και χωρίς να έχουν κάποια φροντίδα και με πλήρως αβέβαιο μέλλον. Η μεταχείριση τους για μένα είναι απάνθρωπη. Στους καταυλισμούς μπορείς να πάρεις ένα σάντουιτς αλλά πρέπει να περιμένεις δύο ώρες. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει ηλεκτρισμός, οπότε η νύχτα έρχεται γρήγορα και το κρύο είναι αβάσταχτο. Υπάρχει βροχή και λάσπη και δεν υπάρχει αποχετευτικό σύστημα. Η ζωή είναι σκληρή αλλά οι άνθρωποι είναι αποφασισμένοι να ξεφύγουν και συντηρούν την ελπίδα ότι η δύση μπορεί να τους προσφέρει τη γαλήνη που αναζητούν.
Οι άνθρωποι συχνά υποστηρίζουν ότι το ντοκιμαντέρ αφορά την πραγματικότητα. Το ντοκιμαντέρ αφορά τις εμπειρίες στην πραγματική ζωή αλλά δεν είναι ακριβώς πραγματικότητα γιατί συμπιέζει το χρόνο. Όταν παρακολουθείς την Ανθρώπινη Ροή, ξοδεύεις κάτι παραπάνω από 2 ώρες αλλά δε νοιώθεις την πραγματικότητα των προσφύγων και αυτή η πραγματικότητα είναι αβάσταχτη.
Ο ορισμός της τέχνης έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 100 χρόνια. Τα κινήματα είναι ατελείωτα και η αναζήτηση νέων δυνατοτήτων ειδικά την περίοδο της παγκοσμιοποίησης στην οποία αντικαθίστανται οι παλιές δομές, ενώ το διαδίκτυο και τα social media απελευθερώνουν την τέχνη από τις παλιές μορφές. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε όλες αυτές τις δυνατότητες. Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες έχουν την ευθύνη να αλλάζουν γιατί αλλάζει και η κοινωνία τόσο γρήγορα- πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
Σήμερα νοιώθω την ευθύνη να ενημερώσω τους ανθρώπους ότι οι πρόσφυγες δε διαφέρουν πολύ από εμάς. Δεν είναι τρομοκράτες και η απεικόνιση τους ως τέτοιους είναι τρομοκρατία από μόνη της. Είναι ανθρώπινα όντα, και ο πόνος, η χαρά τους, το αίσθημα της ασφάλειας και της δικαιοσύνης δε διαφέρουν από τα δικά μας. Θα έπρεπε όλοι μας να έχουμε ένα κοινό στόχο: να προστατεύσουμε την ανθρωπότητα. Όταν η πολιτική ξεχνά τις βασικές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα δημιουργούν συνεχώς νέες κρίσεις. Ήρθε η ώρα να γίνει μια πολύ μεγάλη συζήτηση για την αντιμετώπιση τους προβλήματος.
*Το φιλμ προβάλλεται από τις 8 Φλεβάρη στον κινηματογράφο ΑΑΒΟΡΑ